28 EKİM VE 29 EKİM GÜNLERİ ÇALIŞMA KARŞILIĞI ÜCRET ALACAĞI

            Ulusal Bayram Kavramı ve Ulusal Bayramda Çalışma

            1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Türkiye’nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü saat 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder. (2429 sayılı Kanun madde 1)

            2429 sayılı Kanunun 2 nci maddesine göre 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunlu olmakla birlikte günümüzde bu hükmün işlerliği ve yaptırımı bulunmamaktadır.

            Ayrıca 4857 sayılı İş Kanununun 44 üncü maddesinin açık hükmü de ulusal bayram günü işyerlerinde çalışma yapılmasına imkan vermektedir.

            Bu maddeye göre; Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.

            28 Ekim günü saat 13.00 itibariye ve 29 Ekim günü işçilerin çalışmaması esas ve asıl olandır. Çalışma yapılması ancak ve ancak işçinin onayına bağlıdır. Çalışma konusunda onay vermeyen işçi çalışmaya zorlanmaz.

            Onayın iş sözleşmesi ile işe girişte bir defaya mahsus alınması yeterlidir.

            İş sözleşmesinde onay hükmü bulunmaması halinde her ulusal bayram (ve genel tatil) günü çalışma yapılmasından önce işçinin onayına müracaat edilmesi ve bunun yazılı olarak alınması gerekmektedir.

            Başlangıçta onay verdiği halde işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerindeki çalışmaya katılmaması “doğruluk ve bağlılığa uymayan davranış” olarak değerlendirilerek iş sözleşmesinin işveren tarafından tazminatsız olarak haklı nedenle derhal feshedilmesine neden olabilir. (4857 sayılı İş Kanunu madde 25/II-e)

            Ulusal Bayram Günü Ücreti

            1) Çalışma Yapılmaması Halinde:

            4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere Ulusal bayram gününde çalışmazlar ise bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. (4857 sayılı İş Kanunu madde 44)

            Bir başka ifade ile 28 Ekim saat 13.00 itibariyle ve 29 Ekim günü işyerlerinde çalışmadıkları için işçi ücretlerinde her hangi bir ücret kesintisi yapılamaz.

            2) Çalışma Yapılması Halinde:

            Ulusal bayram günlerinde işçilerin tatil yapmayarak çalışmaları halinde çalışılan her gün için işçilere bir günlük ilave ücret ödenir. (4857 sayılı İş Kanunu madde 44)

            3) Ödenecek Ücretin Belirlenmesi:

İşçinin tatil günü ücreti çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücretidir.

  Saat ücreti ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti saat ücretinin yedi buçuk katıdır. (Sosyal güvenlik mevzuatında da esas alındığı üzere bir günlük tam süreli çalışma genel olarak yedi buçuk saat üzerinden hesaplanmaktadır.)

            Aylık ücretli işçilerin ulusal bayram (ve genel tatil) günleri için bir iş karşılığı olmaksızın hak kazandıkları ücretleri aylık maktu ücretlerinin içinde yer almaktadır. Bu işçilerden ulusal bayram (ve genel tatil) günlerinde çalışanlara ayrıca çalıştığı her gün için bir günlük ücreti ödenir. (4857 sayılı İş Kanunu madde 49)

            4) Ödenecek İlave Ücrette Gün Kavramı:

            2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da sayma suretiyle belirtilen tatiller ‘gün’ kavramı ile nitelendirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu da ulusal bayram ve genel tatil günleri konusunu çalışma yapılması veya yapılmaması noktasında bir ayrım yapmaksızın “gün” kavramı ile ele almıştır.

            İşçilerin belirtilen günlerde ilave ücrete hak kazanabilmesi için mevzuatta bu günlerde çalışılması gereken asgari bir süreye ilişkin düzenleme bulunmamaktadır.

            Belirtilen değerlendirmeler çerçevesinde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılan süreye bakılmaksızın işçilere o günler için ilave bir günlük ücret ödenmesi gerektiği anlaşılmaktadır. (28 Ekim ve Arefe günleri için yarım ücret)

            5) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Bir Günden Az / Saatlik Çalışma:

            Daha önce belirtilen yasal düzenlemeler çerçevesinde Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçilerin normal günlük çalışma sürelerinden daha az bir süre ile çalıştırılmaları halinde dahi kendilerine ilave bir tam günlük ücret ödenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

             Bir başka ifade ile günlük çalışma süresi yedi buçuk saat olan bir işçinin ulusal bayram günü bu süreden daha az bir süre (örneğin 3 saat veya 5 saat gibi) çalıştırılması durumunda yine kendisine ödenecek ilave ücret bir günlük ücret (yedi buçuk saat karşılığı) olacaktır.

            Aynı durum günlük çalışma süresi yedi buçuk saatin üzerinde olan işçiler için de geçerlidir.

            Bu konu hakkında ele alınması gereken bir durum saat 13.00 itibariyle başlayan tatil günlerinde bu saatten sonra yapılan çalışmalardır. Bu halde ise işçilere çalıştıkları süre için yarım günlük ilave ücret ödenmesi gerekmektedir.

            6) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Günlük Çalışma Süresi İlişkisi:

            Yukarıda ele alındığı üzere mevzuat düzenlemeleri ulusal bayram (ve genel tatil) günlerini “gün” kavramı ile ele almaktadır.

            İşyerinde uygulanmakta olan ücret sisteminden bağımsız olarak belirtilen günlerde çalışma yapılması halinde işçilere ilave bir günlük (saat 13.00 sonrası için yarım günlük) ücret ödenmesi gerekmektedir.

            Bu anlamda işçilere bu günlerde çalıştıkları süre / saat esas alınarak ilave ücret ödenmesi doğru olmamaktadır.

            Özellikle Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde günlük çalışma süresinden daha az bir süre ile (örneğin 2 veya 3 saat gibi) çalışma yapılması halinde işçilere asgari bir günlük yani yedi buçuk saatlik ilave ücret ödenecektir.

            Aynı durum 28 Ekim ve dini bayram günleri arefeleri için de geçerlidir. Burada da saat 13.00 sonrası yapılan çalışmalar yarım günlük süreye yani üç saat 45 dakikaya ulaşmasa dahi işçilere ilave yarım günlük ücret ödenmesi gerekecektir.

            Günlük çalışma süresinin tamamı eğer 28 Ekim saat 13.00 sonrasında gerçekleşiyor ise (bir başka ifade ile günlük çalışmanın başlangıç ve bitimi 28 Ekim saat 13.00 sonrasında, örnek 15.00-23.00 postası vb.) belirtilen çalışma için de ilave bir günlük ücret ödenmesi uygun olacaktır. Genel olarak işyerlerindeki uygulamanın da bu doğrultuda olduğu görülmektedir.

            7) Postalar Halinde Çalışılan İşyerlerinde:

            Postalar halinde çalışma yapılan işyerlerinde, ulusal bayram ve genel tatil günlerinin ne zaman başladığı, çalışılan tatil günleri ücretlerinin ne şekilde hesaplanacağı konusunda zaman zaman tereddütler oluşmaktadır.

            Postalar halinde çalışılan işyerlerinde çalışma saatinin girdiği veya içinde bulunduğu zaman dilimi (tarih/gün) esas alınarak ücret hesaplanmalıdır. Bu bakımından dini bayram günleri arefeleri ve 28 Ekim günleri saat 13.00 sonrasında, diğer günlerde ise tatil gece 00.00 itibariyle başlayacağından bu süreleri esas alarak tatil günü ilave ücretleri işçilere ödenecektir.

                                                                                               Ümit FIÇICI

                                                                (E.) İş Müfettişi / İş ve Sosyal Güvenlik Direktörü